به‌روز شده در: ۱۱ مرداد ۱۴۰۲ - ۱۹:۴۹
گفت‌وگو
آیت الله العظمی علوی گرگانی: نسبت به مسایل فرهنگی اخیر نگرانیم
دیدار شورای سردبیری "خیبرآنلاین" با یک مرجع تقلید
صرف نشستن افراد در کنار رهبری، معیار انتخاب نیست
گفت‌وگوی خواندنی "خیبرآنلاین" با علی‌اصغر زارعی
ناگفته‌هایی از نحوه ورود آیت‌الله مهدوی‌کنی به خبرگان
گفت‌وگوی‌ "خیبرآنلاین" با حجت‌الاسلام میرلوحی(2)
چه کسانی آیت‌الله مهدوی‌کنی را بایکوت خبری کردند؟
گفت‌وگوی‌ "خیبرآنلاین" با حجت‌الاسلام میرلوحی(1)
موضوعات شورا جهت رفع تکلیف مطرح می‎شود
عضو شورایعالی فضای مجازی در گفت‌وگو با "خیبرآنلاین"
آشنایی با یک خواننده جوان جبهه انقلاب
گفتگوی اختصاصی "خیبرآنلاین" با سید مهدی ضامنی
تاثیر دودهه زندگی در آمریکا بر ذهن ظریف
گفتگوی اختصاصی "خیبرآنلاین" با محمدصادق کوشکی(2)
سیاستمدار در تراز انقلاب‌ اسلامی نداریم
گفتگوی اختصاصی "خیبرآنلاین" با محمدصادق‌ کوشکی(1)
استراتژی حزب‌الله برای 4 سال پیش رو
گفت‌وگوی خواندنی "خیبرآنلاین" با حسین الله‌کرم
بزرگترین اشتباه سیاسی‌ عمرم رای به خاتمی بود
گفت‌وگوی "خیبرآنلاین" با مهدی کوچک‌زاده (2)
روش رایج برای رسیدگی به قشر مستضعف جامعه، ایجاد یک رابطه اولویت‌دار فهیمانه بین توسعه و عدالت است به نحوی که اولویت مزبور آسیب سنجی شده و قابل اجرا باشد. این یک حقیقت است که باید میان توسعه و عدالت، یکی را به عنوان اولویت اصلی در نظر گرفت
"خیبرآنلاین" - محمد برم مشکینی * / امروزه کشور دچار بحران اقتصادی عجیبی شده است. انگار همه چیز دست به دست هم داده اند تا در دل مردم بذر یاس و ناامیدی بکارند. اما با کمی تامل می توان دریافت که ریشه این مشکلات نه در تحریم های خارجی و شاخ و شانه کشیدن هایشان بلکه ناشی از ضعف مدیریت داخلی یا به تعبیری عدم مدیریت داخلی است که می توان با رویکردی متفاوت به بهکرد اوضاع امیدوار بود. در زمان دکتر احمدی نژاد شدیدترین تحریم های دوران علیه جمهوری اسلامی اتفاق افتاد اما ارز فقط 2 هزار تومان گران شد اما در دوران روحانی با امضای برجام، افزایش تولید روزانه 1.5 میلیون بشکه نفت و بهبود روابط با کشورهای خارجی شاهد افزایش 7، 8 هزار تومانی قیمت ارز هستیم. به حدی که این افزایش قیمت به طرز قابل ملاحظه ای در نرخ تورم و سپس رکود در کشور تاثیر منفی گذاشته است. از نظر بنده رهایی از گرانی ارز و نابسمانی اقتصادی بازار به چند مولفه بستگی دارد که در صورت عملی شدن این موارد می توان به بهبود شرایط اقتصادی کشور امیدوار بود. این مولفه ها عبارتند از:

1. کنترل واردات و قاچاق

علاوه بر قاچاق کالا از مرزهای زمینی کشور بسیاری از کالاهای قاچاق نه از طریق طول مرزهای سرزمینی بلکه از مبادی رسمی گمرک وارد کشور می شود. برای مثال از برخی کالاهای پوششی مانند سنگ پا که تعرفه واردات کمتری دارد به عنوان کالای پوششی استفاده می کنند و بخش های انتهایی کانتینر وارداتی را با اجناس قاچاق خود پر می کنند. اگر گمرکی مجهز به دستگاه تشخیص بار از طریق اشعه و یا... نباشد متاسفانه نمی توان ورود این کالاها را کنترل و شناسایی کرد.

اخیرا در مجلس شورای اسلامی قانونی مبنی بر افزایش یک درصدی مالیات گمرکی بر کالاهای خارجی تصویب شد. راهکار حمایت از تولید ملی نه تصویب این دست از قوانین ابتدایی بلکه اعلام غیرقانونی بودن فروش کالای خارجی مشابه کالای داخلی است. با تصویب این دست از قوانین علاوه بر حمایت از صنعت و کارگر ایرانی به صورت ضمنی با هرگونه قاچاق کالای مشابه داخل برخورد می شود.

2. کنترل پروژه های واگذارشده به شرکت های خارجی

همچنین، به تازگی در مجلس شورای اسلامی قانونی مبنی بر تصویب منطقه آزاد در 8 نقطه از کشور به گوش مصوب شد. علاوه بر این 8 نقطه، چندین و چند نقطه دیگر به عنوان مناطق ویژه اقتصادی تصویب شد. در وهله اول با شنیدن این خبر شاید سرخوش و خرامان از توسعه اقتصادی کشور شده اید، اما متاسفانه با مشکلات اقتصادی روز توان اجرایی این مصوبه در دولت نیست و می توان از آن به عنوان رزومه سازی و به تعبیری موفق نشان دادن نمایندگان مجلس برای منطقه انتخابی شان تعبیر کرد. باید در نظر گرفت با این اوضاع اقتصادی ممکن کمی دارد که کسی ریسک کرده و سرمایه خود را در این مناطق از کشور قرار دهد. البته هستند مردانی که با توکل بر خدا و توسل بر ائمه اطهار نه به فکر سود شخصی بلکه به فکر مردم هستند اما کم می شود افراد سودجویی را که قصد تاسیس شرکت های کذایی برای معافیت مالیاتی در این مناطق را دارند، با این انسان های بزرگ تشخیص داد.

یکی از اهداف ایجاد مناطق آزاد و مناطق ویژه اقتصادی جذب سرمایه خارجی است، اما تجربه ی کسب شده از مناطق آزاد قبلی مانند ارس، اروند و... همگی گواه بر این موضوع هستند که این مناطق نه تنها تبدیل به سکوی افزایش صادرات و رونق تولید نبوده اند، بلکه تبدیل به روزنه ای برای واردات کالاهای لوکس و گران قیمت شده اند. در برخی موارد شرکت های خارجی هم وجود داشته اند که تمایل به همکاری با کشور ما دارند. شرکت هایی مانند پژو، رنو، توتال و... که صدالبته جَنَم خود را به هنگام سختی ها نشان داده اند.

زمانی که جنگ اقتصادی جایگزین جنگ نظامی علیه ایران شد، یکی از موارد 3گانه زمین زدن کشورمان خارج کردن سرمایه های در گردش شرکت های خارجی فعال در ایران بود که تدبیر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و قرارگاه خاتم منجر به شکست این پروژه شد. پس باید در همکاری با شرکت های خارجی آگاه و هوشیار بود.

یک نکته دیگر هم اینکه برخی تصمیمات مدیران اقتصادی کشور شایسته و درخور ملت ایران نیست. از جمله این موارد برگزاری مناقصه برای واگذاری جرثقیل بندر شهید رجایی (مخصوص جابجایی کانتینر و...) بین شرکت های ایرانی و خارجی است. یا مورد دیگر واگذاری کترینگ قطارهای مسافربری به یک شرکت خارجی است. علاوه بر ارزبری این دست اقدامات دور از انصاف است که شرکت ها و نان خورهای خارجی را به مردم وطنی خود ترجیح بدهیم.

3. کنترل فاینانس های خارجی

فاینانس چیست؟ فاینانس خط اعتباری مالی از جانب یک دولت یا بانک خارجی است. کشورها برای برخی طرح های اضطراری ملی خود از فاینانس های خارجی استفاده می کنند مانند ایران که از فاینانس های کشورهایی مانند کره و فرانسه استفاده کرده است. اما باید توجه کرد که این فاینانس ها در اصل خط اعتباری ارزی هستند که باید به مسائل اولویت دار اختصاص  داده شود نه به کارهای اولویت چندم؛ مانند احداث نیروگاه خورشیدی زمانی که فعلا منابع سرشاری از نفت را دارا هستیم.

باید جلوی فاینانس ها گرفته شود. جلوی ضرر را هر وقت که بگیریم، منفعت است. نمی توان کشور را با بدهی اداره کرد. یکی از نگرانی های عمده حوزه فاینانس ها این است که این خطوط اعتباری با دلار 3 هزار تومانی گرفته شده است اما الان باید با دلار 10 هزار تومانی پس داده شود. ترکیه یکی از کشورهایی است که با بدهی رشد کرد و تمام نقدینگی اش در این سال های اخیر از محل استقراض خارجی بوده است. همین باعث شد با کمی بالا و پایین در اقتصاد بین المللی، ارزش پول ترکیه در سال 2015 کاهش یافت و این کاهش ارزش پول منجر به افزایش 50 میلیارد دلاری بدهی خارجی ترکیه شد. دقیقا اتفاق ناخوشایندی که امروز بر سر ما آمده است.

یکی از راهکارهای افزایش ارزش پول ملی در حوزه فاینانس ها، دادن فاینانس ریالی به کشورهای دوست و مشترک المنافع مانند سوریه، عراق، افغانستان و... به جای سرمایه گذاری مستقیم و تجارت صفر تا صد توسط تجار خودمان در این کشورها است.

4. عدم وابستگی به نظام مالی غرب

سوئیفت، fatf و امثالهم مکانیزمی برای افزایش وابستگی به نظام مالی غرب هستند. زمانی که تحریم های سوئیفت رفع شد، برخی در داخل غافل از نحوه عملکرد این نظام مبادله ای به شادمانی پرداختند و جشن گرفتند. در حالی که مقر سازمان سوئیفت در بلژیک قرار داشته و استفاده از این نظام مبادله ای پیام مالی در روابط 2جانبه یا چندجانبه یعنی در واقع جیب به جیب پول و ارز در اروپا دارد. برای مثال اگر ایران به کشور هند نفت صادر کند و این تجارت را از طریق سوئیفت انجام دهد ارز از حساب موجود هند در سوئیفت کسر شده و به حساب موجود ایران در پرداخت می شود. با توجه به این اصل پول از اروپا از جیبی به جیب دیگر منتقل می شود. سازمان CIA آمریکا از سال 2001 یا 2003 به تمام اطلاعات این سامانه دسترسی دارد که موجب دردسترس قراردادن منابع مالی و اطلاعات شرکت های ایرانی می شود. در کل باید گفت وابستگی هرچه بیشتر به نظام مالی غرب منجر به هضم شدن در اقتصاد جهانی می شود و هرچه کشوری در اقتصاد جهانی هضم شود بیشتر در تیررس غول های اقتصادی جهان قرار می گیرد.

چین سال هاست با انعقاد قراردادها 2جانبه یا چندجانبه با پول ملی طرفین توانسته است نظام مالی غرب علی الخصوص سوئیفت را از مبادلات اقتصادی خود حذف کند که امروزه آثار این آینده بینی را مشاهده می کنید. اخیرا توسط کارشناسان اقتصادی داخلی سامانه ای به نام "سپام"، سامانه پیام رسان الکترونیکی مالی در بانک مرکزی کشور راه اندازی شده است. یکی از بهترین و وسیعترین راهکارهای مدیریت منابع ارزی استفاده از این سامانه جایگزین سوئیفت در مبادلات تجاری خارجی است. مطمئنا پیمان 2جانبه مالی بین ایران و عراق مبنی بر استفاده از ریال و دینار در مبادلات تجاری بین 2 کشور که اخیرا تصویب شد از مبارک ترین تصمیمات با این کشور همسایه محسوب می شود.

5. نظارت بر بازار و برخورد با مفسدان اقتصادی

باید مصارف ارزی کشور مدیریت شود. کشور دچار مشکل دسترسی به ارز و کمبود منابع ارزی است. برای به دست آوردن این ارز کم هم نفت خام بسیاری فروخته می شود که در واقع سرمایه های مملکت را بیشتر هدر می دهیم. باید توجه شود علیرغم تفکر لیبرالیسم، بازار به خودی خود کنترل نمی شود. اگر قیمت ارز در کف خیابان تعیین شود مطمئنا افراد سودجو منافع ملت را قربانی منافع شخصی خواهند کرد. از دل 4راه استانبول هاست که مفسدان اقتصادی ظهور می کنند. وظیفه دولت در این زمینه نظارت کامل بر گران فروشی، کم فروشی، احتکار و... و برخورد با مسببان آن است. اگر در برخورد با کسانی که از نابسامانی به وجود آمده نهایت سوءاستفاده را می کنند، اشد مجازات در نظر گرفته شود شاید کمتر کسی به فکر این قبیل کارها بیافتد.

یکی دیگر از مهمترین وظایف دولت در این زمینه خصوصی سازی بخش عظیمی از شرکت های دولتی و یا واگذاری بخشی از وظایف این شرکت ها به شرکت های خصوصی مشابه است. برای مثال شرکت های دولتی مانند هما که از پس بدهی ها و وام های ریالی داخلی برنمی آیند، را نباید با خرید هواپیما در دامن یک قرض ارزی عظیم قرار داد. اولاً با کمی حمایت های دولت می توان صنعت هواپیماسازی کشور را سرپا کرد، ثانیاً با مرتفع شدن تحریم های خرید هواپیما یک شرکت خصوصی هم می تواند ناوگان هوایی خود را نوسازی کند.

6. برقراری عدالت اجتماعی به عنوان اصل اول توسعه پایدار

روش رایج برای رسیدگی به قشر مستضعف جامعه، ایجاد یک رابطه اولویت دار فهیمانه بین توسعه و عدالت است به نحوی که اولویت مزبور آسیب سنجی شده و قابل اجرا باشد. این یک حقیقت است که باید میان توسعه و عدالت، یکی را به عنوان اولویت اصلی در نظر گرفت. اگر توسعه مبنای اصلی برنامه دولت در نظر گرفته شود باید دولت متمولی داشت که با توجه به اوضاع کنونی کشور از کسری بودجه گرفته تا تعطیلی بنگاه های اقتصادی عملا غیرممکن است. حتی اگر این موانع رفع شوند در طولانی مدت سبب اختلاف طبقاتی خواهد شد، چرا که در پرداخت بودجه به شاخص های کارآیی هر منطقه توجه می شود، بنابراین کلانشهری مثل تهران روزبه روز توسعه خواهد یافت و روستاها و شهرهای کوچک کشور زیر چرخ این توسعه له خواهند شد.

اگر عدالت مبنای اصلی برنامه دولت قرار داده شود، علاوه بر شاخص‌های کارآیی باید به برابری توزیع نسبت به اهداف ضروری ملی از سیاست‌های فرهنگی گرفته تا سیاست‌های عمرانی توجه ویژه‌ای شود. راه‌آهن اردبیل مثال خوبی برای این مورد است. تبریز، یکی از همسایگان اردبیل در سال 2018 به‌عنوان شهر نمونه گردشگری در جهان اسلام انتخاب شده و هنوز که هنوز است اردبیل در کف خواسته‌های خود یعنی راه‌آهن مانده است. گاهی سقف خواسته های منطقه محروم نشین ما حتی کف توان مسئولین است.



* محمد برم مشکینی
دانشجوی علوم سیاسی
نظر شما
نام:
ایمیل:
* نظر: